Bài Học Từ Một Dự Án Công Nghệ Thất Bại

1. Thiếu vốn. Cách đây 2 năm, tôi có tham gia vào một dự án thương mại điện tử, lúc đó mọi thứ đã bắt đầu cách đó vài tháng. Chúng tôi có vỏn vẹn 100 triệu đồng. Nếu bạn nghĩ làm mấy trang web thì cần gì nhiều tiền, đó là một suy nghĩ sai lầm. Nếu bạn có đọc thông tin về các dự án của Aha.vn hay của Peacesoft (chodientu.vn) nói về các thành viên lúc đầu chỉ có vài chục triệu, thì tôi xin nói đó chỉ là bước đầu kiểu "chắt bóp", và thực tế họ không liệt kê những chi phí hay những khoản đóng góp phi tài chính khác liên quan. Và nếu sau này không có một angel investors hay các quỹ ventuere capital/private equity nâng đỡ thì cũng sẽ chẳng bao giờ ngóc đầu lên được.
Sau này chúng tôi có phương án tăng vốn, nhưng không ăn thua.

2. Thiếu một đội lập trình. Đây là điểm yếu kém của chúng tôi, nếu so với các start-up tượng tự. Hầu hết các venture dot com đều xuất phát từ một lập trình viên có máu khởi nghiệp, nhóm chúng tôi chỉ có đúng một người. Toàn bộ thiết kế web, chúng tôi outsource cho một công ty thiết kế web, dù giám đốc là người thân quen nhưng vẫn charge tiền như bình thường. Chúng tôi chỉ giữ một người đảm nhận nhân viên kỹ thuật, còn tập trung vào vấn để quảng bá. Tuy nhiên, team của chúng tôi gặp một vấn đề rất lớn là thiếu tính đoàn kết, hoặc tính lười biếng. Trong khi các thành viên tìm mọi cách để phát triển dự án thì một thành viên trong nhóm chỉ suốt ngày chơi Võ Lâm Truyền Kỳ. Tôi nhớ anh này suốt ngày chơi, cứ 12:00-12:30 buổi trưa là canh lượm quả (một món đồ trong game). Riêng máy tính thì lúc ngủ đều treo auto-play.

3. Trả lương cho giám đốc. Đây chẳng qua là biểu hiện của việc quản lý tài chính không hiệu quả. Nhóm cũng ít người nên phân nhau ra là giám đốc và phó giám đốc. Dự án chưa kiếm ra tiền nhưng những chi phí hàng tháng vẫn dành ra để tra lương cho giám đốc. Dễ hiểu sao 100 triệu lại hết nhanh như vậy.

4. Không triển khai các giải pháp thu lợi nhuận. Lúc đầu, dự án của chúng tôi là thương mại điện tử, giống như eBay hay Amazon, song dự định của chúng tôi là nhắm tới thị trường chuyên biệt. Chúng tôi băt đầu với một trang web về bán điện thoại di động. Chúng tôi dự định sẽ kiếm tiền từ memnbership fee của các e-store đăng kí. Song, quả thự lấy tiền không phải dễ, chúng tôi chỉ mở miễn phí để hy vọng phát triển mà không tìm các giải pháp kiếm tiền, trước mắt để trụ vững. Tôi để ý các dự án của các venture hiện tại cũng hầu như không hề đả động vấn đề này. Phần lớn chỉ chăm chăm chờ Google hay một quỹ nào đó mua lại, chẳng hạn như socbay.com của Naiscorp. Tôi nghĩ những dự án công nghệ hiện nay, nên nghiên cứu kỹ những phướng án có thể tạo doanh thu và thực thi ngay. Một cách dễ là display ads, kết hợp với một công ty chuyên quảng cao, hoặc tự mình lập công ty con này.

5. Không nghiên cứu kỹ thị trường. Chúng tôi tính ở Sài Gòn có khoảng 2000 các tiệm bán điện thoại di động, nếu họ tham gia vào dự án thì sẽ kiếm rất nhiều tiền phí. Tuy nhiên, đóng vai một nhân bán hàng đi mời các cửa hàng này lập tài khoản tôi nhận thấy, hầu hết các chủ cửa hàng đều mù vi tính, không có internet, hoặc có xài ở nhà với mục đích cá nhân. Chủ tiệm lớn thì họ có cửa hàng lớn, có website riêng, họ chỉ muốn quảng cáo chỉ không thích việc nhập dữ liệu vào một trang web khác. đa phần thích rao vặt như trên trang raovatdtdd.com, họ có thể rao một mớ điện thoại chỉ với một tin, thay vì nhập từng món. Họ thích spam các diễn đàn hơn, đặc biệt cả Sài Gòn đều chăm chăm vào trang 5giay.com nay là 5giay.vn. (Trang 5 gây này, chúng tôi cũng đặt mua, nhưng thét giá cao, rồi không bán dù có nhiều quỹ, công ty hỏi mua.) Lúc đó, và cả bây giờ, thanh toán trên mạng không phát triển. Tôi thấy ngay cả trang nganluong.vn, một loại dịch vu nhái Paypal, cũng vớ vẩn vì còn quá rườm rà. Quả thật, lúc đó, người ta không sử dụng tài khoản ngân hàng, tôi nghĩ ngay bây giờ cũng thế thôi, còn thẻ tín dụng lại càng không. Người mua, kẻ bán hề thanh giao dịch trên mạng mà chỉ xem quảng cáo, hay so sánh giá vậy thôi. Họ liên lạc với nhau qua Yahoo! Messenger, hoặc điện thoại, còn thanh toán. Để ý là các dự án thương mại điện tử như eBay.vn (sau này bắt tay với Chodientu.vn), aha, vietco, vatgia hay marofin cũng gặp khó khăn như vậy.

Hiện tại tôi thấy người Việt Nam không có nhu cầu mua bán trên mạng mặc dù nếu bạn phỏng vấn họ, họ sẽ nói có. Lý do, là thu nhập thấp, họ không có cái gọi là disposable income, cũng chẳng có nhiều bà vợ ngồi chơi ở nhà. Nếu thị trường bán lẻ ở Việt Nam là tiềm năng, có nghĩa là nó chưa phát triển, vì thế bán hàng trên mạng còn đi sau hơn nữa. Thật nực cười khi người Hà Nội không biết mua sắm ở siêu thị, nhưng lại có quá nhiều dự án thương mại điện tử B2C, B2B hay C2C xuất phát từ đây.
Thời gian gần đây, việc sử dụng Visa hay MasterCard đã phổ biến hơn, mặc dù chủ yếu được dùng để thanh toán quốc tế, cơ sở hạ tầng cũng cải thiện sẽ tạo cơ hội cho thương mại điện tử phát triển nhưng thu nhập bình quân đầu người có vẻ vẫn chưa theo kịp.