Principal-Agent Problem

Chắc hẳn bạn đã nghe chuyện Steve Jobs, CEO của Apple Inc., không nhận lương (thực ra là nhận lương tượng trưng $1). Nhưng nếu bạn để ý thời gian gần đây, có tin rằng CEO của AIG, Robert Benmosche, dọa nghỉ việc nếu không tăng lương, bạn sẽ thấy ngay đây là một sự đối lập hoàn toàn.

Trong trường hợp của Steve Jobs, ông vừa là đồng sáng lập ra Apple Inc. (ngoài ra ông cũng là đồng sáng lập Pixar, nhưng thông tin này không quan trọng ở đây). Do đó ông là chủ sở hữu của Apple cũng giống như bất kì cổ đông nào (principal). Và việc các cổ đông ủng hộ ông giữ chức CEO (agent) thì mọi việc ông làm cũng đều vì lợi ích cung của cả Apple Inc. Ở đây, mục tiêu cá nhân riêng của ông cùng chung với lợi ích của những nắm giữ cổ phiếu của Apple Inc.

Điều này giống với trường hợp của một công ty nhận vốn mạo hiểm. Khi đó cấp lãnh đạo (managers), đồng thời là sáng lập nên công start-up đó sẽ làm hết mình để đưa công ty đi lên. Lợi ích của cá nhân họ phụ thuộc hoàn toàn vào lợi ích của công ty.

Robert Benmosche thì lại khác: ông làm việc cho nhiều công ty khác nhau, giữ những chức vụ khác nhau. Và CEO là một cái nghề. Ông hiện giữ chức CEO của AIG, và trong mối quan hệ này ông giữ vai trò agent, tức là những cổ đông của AIG thuê ông làm việc với mục tiêu gia tăng lợi nhuận cho tập đoàn. Tuy nhiên, mục tiêu cá nhân của Robert Benmosche không trùng với mục tiêu của những người sở hữu AIG. Báo chí đưa tin rằng ông bất mãn với việc cắt giảm lương thưởng của Chính phủ. Đây chính là biểu hiện rõ nhất của principal-agent problem.

Nhớ bài học đầu tư của Anthony Bolton, cũng giống như nhiều nhà đầu tư giá trị khác, khi phân tích ban lạnh đạo ông thường thích những người có cổ phần lớn trong công ty.

P/S: Để giải quyết vấn đề principal-agent problem, 3 biện pháp là chia quyền sở hữu (cho hoặc bán cổ phần giá thấp), trả lương hậu, và hợp đồng dài hạn. Robert Benmosche sẽ nhận $3 million tiền lương, $4 million cổ phiếu, và $3.5 million thưởng dài hạn hàng năm theo performance.