Người Việt Nam Chỉ Thích Đánh Bạc

Trong một buổi trò chuyện riêng, một người không liên quan đến lĩnh vực tài chính đặt câu hỏi "Chứng khoán có phải đánh bạc không?", một researcher của XYZ, một công ty môi giới chứng khoán, không ngập ngừng trả lời "Phải."
Khi đó tôi nghĩ ngay đến tính ham cờ bạc của người Việt Nam.



Trước đây tôi có viết một bài viết tiêu đề là Đánh Bạc Và Tư Cách để nói chuyện các tiến sỹ, giáo sư ở Học Viện Tài Chính bị bắt trên xới bạc. Tuy nhiên phát hiện, nhiều người tìm đến đọc thông qua Google Search với các từ khóa như "hoc cach danh bac", "cach danh bac bip".
Có lẽ tính máu me cờ bạc đã ăn vào máu, hoặc là sản phẩm kế thửa của cha ông. Việt Nam chìm trong trong chế độ phong kiến quá lâu. Đồng thời giáo dục hầu như không giúp người ta nhận thức về vấn đề đánh bạc này. Tôi đọc tất cả các trang web tin tức liên quan đến tài chính, kinh doanh, kinh tế đều không có một mục nào nói về tài chính cá nhân. Chỉ duy nhất một trang web dành cho phụ nữ, có một mục nhỏ về các mẹo quản lý chi tiêu.

Việc giáo dục những kiến thức căn bản về tài chính cá nhân ở Việt Nam là hoàn toàn không có. Thậm chi ngay cả những người làm tiến sỹ cũng mù về tài chính cá nhân, nói chi là là cao học hay đại học. Còn những người dân thì chỉ biết đỏ đen. Miền Bắc thì đánh chắn, tá lả. Miền Nam thì tiến lên, bài cào. Đi đâu cũng nghe binh, xập xám, nghe người ta thảo luận về các phím gian lận. Các xếp trong các doanh nghiệp nhà nước thì cá độ bóng đá. Người miệt vườn sông nước như An Giang thì mê đá gà. Ra ngoài đường thì thấy bàu cua tôm cá, lên mạng thì thấy skybets, livescore, asia bet, soccer bet...Tôi sử dụng một công cụ thông kê của Google thì có rất nhiều người search các từ khóa như: đánh bạc, cách đánh bạc, mẹo đánh bạc, bí quyết đánh bạc, thủ thuật đánh bạc, nghề đánh bạc, dạy đánh bạc, dạy đánh bạc bịp, nghệ thuật đánh bạc, đánh bạc online, ...

Tôi mở một tài khoản giao dịch tại Saigon Securities Inc, thì câu đầu tiên mà nhân viên hỏi tôi là "Anh H. đã chơi chứng khoán bao giờ chưa?". Một câu hỏi rất bình thường thôi, nhưng hàm ý trong đó là người ta coi việc bỏ đồng tiền đi mua cổ phiếu cũng giống như người ta đi chơi bowling, hay mấy đứa con nít chơi thú nhún. Ở Việt Nam,người không phân biệt được giữa đầu tư (investing) và thương mại (trading). Hầu như tất cả đều cho rằng mình là nhà đầu tư (investor), nhưng thực sự họ là nhà kinh doanh buôn bán (trader).

Tôi lấy một ví dụ thế này: các ngân hàng đầu tư như Goldman Sachs hay Barclays kiếm được lợi nhuận trên thị trường futures, options hay swap. Bạn sẽ nghĩ rằng họ có được những khoản lợi nhuận lớn đó bằng những thương vụ lớn với mức chênh lệch giá cao. Sai. Các giao dịch của họ có mức bid/ask (chào mua - chào bán) thấp, nhưng họ làm với số lượng rất lớn. Vậy thì, đối với những người buôn cổ phiếu (stock traders) như ở Việt Nam, thường sẽ ủng hộ phân tích kỹ thuật, sẽ kiếm được tiền bằng cách thực hiện nhiều giao dịch. Chứ nếu không họ sẽ đơn thuần trở thành người đánh bạc. Tôi có dự một vài conference, workshop của một số traders nước ngoài. Quyết định mua bán cổ phiếu của họ chỉ đơn thuần dựa trên phân tích biểu đồ. Nhưng tôi nhận ra rằng họ giao dịch thường xuyên và luôn kiểm soát việc giao dịch của mình. Trong mỗi giao dịch đơn lẻ, họ có thể không lời nhiều, hoặc lỗ, nhưng tổng hợp lại thì họ thu được lợi nhuận.

Tuy nhiên một điều không ổn là hầu như những nhà đầu tư cá nhân ở Việt Nam thì không rành phân tích cơ bản, phân tích kỹ thuật thì mù tịt, còn kiến thức cơ bản về tài chính cá nhân thì không có. Ví dụ trong đợt giá vàng lên vửa rồi, nhiều người vay tiền ngân hàng mua vàng đánh lên, và thua lỗi vì không đoán đúng giá vàng lên xuống. Những người như vậy không hiếm. Tôi rút ra rằng họ không có kiến thức, không có kinh nghiệm, tiền cũng không có nhiều, họ sẽ không thể thành công được.

Việc đánh bạc ở Việt Nam là rất nguy hại do thiếu kiến thức tài chính cá nhân cơ bản. Ở nước ngoài, thuế doanh nghiệp thấp, thuế thu nhập cá nhân cao, ở Việt Nam thì ngược lại, thuế doanh nghiệp cao, còn thuế thu nhập cá nhân gần như không có. (Bạn để ý là sau khi gia nhập WTO, Việt Nam phải giảm thuế doanh nghiệp từ 28% xuống 25% và bắt đầu thu thuế thu nhập cá nhân.) Không rõ đây là nguyên nhân hay hệ quả, nhưng thu nhập của người dân Việt Nam quá thấp. Không thể phủ nhận rằng thời kỳ bao cấp đã làm cuộc sống người dân cơ cực. Và thế hệ sau đó vẫn còn chịu ảnh hưởng. Với thu nhập thấp như vậy họ luôn có động lực để đánh bạc. Nếu nhu cầu cải thiện thu nhập của họ quá lớn, thì những tác động về pháp luật sẽ không kiểm soát nổi.

Nói tóm lại, việc đánh bạc sẽ chịu ảnh hưởng bởi 3 nhân tố:
+ động lực đánh bạc
+ các biện pháp hạn chế đánh bạc
+ kiến thức, tư duy nhận thức về chuyện đánh bạc
Theo tôi thì ở Việt Nam, động lực quá lớn, còn tư duy nhận thức và tính nghiêm minh của pháp luật thì quá thấp nên một giải pháp toàn diện sẽ phải giải tất cả các yếu tố đó: kinh tế phát triển kèm theo nâng cao chất lượng cuộc sống người dân (tôi dùng chữ chất lượng cuộc sống vì lương cao mà giá cả lạm phát tăng thì cũng có thay đổi cả), giáo dục kiến thức tài chính ngay từ lứa tuổi nhỏ (tôi luôn ủng hộ việc dạy những kiến thức về tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng, bảo hiểm nhân thọ, cách quản lý chi tiêu... trong trường học thay vì học những thứ như tính lim, tính tích phân, hay đọc các chỉ số ghi trên các transistor trên bo mạch...), quản lý chặt các hoạt động đánh bạc cá độ.

Văn Hóa Xếp Hàng

Một câu hỏi được đặt ra là Việt Nam có văn hóa xếp hàng không?
Nếu máy móc hỏi định nghĩa văn hóa là thì có quá nhiều định nghĩa về từ này nhưng tôi thấy có một điểm chung đó là tính cộng đồng. Nên chuyện có văn hoá xếp hàng hay không thì còn phải xem cả xã hội thế nào.



Tôi xin nêu vài trường hợp thế này:

1. Tôi làm thủ tục kiểm tra vé ở sân bay Nội Bài. Vietnam Airlines có hệ thống căng dây hình zigzag đủ nhỏ để một người và hành lý có thể đẩy qua. Bạn nghĩ rằng sẽ không có sự chen lấn? Sai. Một anh thanh niên vội vàng đẩy xe chứa hàng lý lên ngày trước mặt tôi mặc dù tôi bước đi liền theo người bạn phía trước. Bực mình tôi nói với anh ta: "Anh vui lòng đừng chen lấn, phía sau tôi vẫn còn 2 người nữa." Khi đó anh ta mới thôi lấn lướt và trả lời gọn lỏn: "Biết rồi."

2. Tôi đi xem một hội chợ hàng Việt Nam chất lượng cao ở trung tâm thể dục thể thao Phú Thọ (Sài Gòn). Tôi phải chờ trong một hàng cũng khá dài để gửi xe (tôi đi xe máy). Bỗng có một anh cũng đẹp trai mặc đồ khá bảnh bao và đeo cravat hồng ở đâu phi ngang lên vỉa hè và lao lên ngay trước bánh xe của tôi. Lại bực mình nữa đúng không. Tôi nói với anh: "Cravat trông đẹp vậy mà sao lại chen lấn thế này?". Anh hơi cúi mặt, không nói gì. Tôi hơi lùi để anh chui lên trước.

3. Tôi ăn trưa ở một tiệm KFC, gần Windsor Plaza Hotel (Q5, Sài Gòn), vô tình ngồi chung bàn với hai mẹ con người Việt Nam. Nói chuyện một lúc thì khách đông, chị (người mẹ) kêu tôi quay lại nhìn ở quầy dịch vụ, chị nói: "Người nước ngoài người ta lịch sự, có ý thức ghê. Người ta xếp hàng dài chờ thế kia, còn người Việt mình thì chen đẩy nhau." Quả đúng như chị nói, những người nước ngoài đứng thành một hàng, không thằng như lính diễu binh, nhưng khá thẳng. Còn những người Việt Nam thì bu lại một cụm quay quầy dịch vụ. Đây là một khập khiễng vô cùng lớn. Nếu bạn so sánh người Việt Nam với người nước ngoài ở hai địa điểm khác nhau thì có thể đổ thừa hoàn cảnh nhưng ở cùng một nơi thế này thì đó là vấn đề ý thức. Rất tiếc tôi không đem theo máy chụp hình để ghi lại.

Phải xếp hàng là điều không ai muốn, nhưng nếu phải xếp hàng thì một người phải tuân theo, first-come, first-served mà. Sẵn sàng xếp hàng là một thói quen mà con người nhận thức được. Với cái cách trả lời cụt ngủn trong tình huống 1, tôi không nghĩ anh ta nhận thức được gì. Thường thì người ta hay nói "Ơ, xin lỗi, tôi vô ý quá.".

Việc ý thức và tập dần thói quen là hoàn toàn có thể làm được. Trong câu chuyện với người phụ nữ ở tình huống 3, chị nói vần đề ở đây là giáo dục. Điều này làm tôi nhớ đến một bài thơ hồi cấp một:

Đàn Kiến Nó Đi
Định Hải

“Một đàn kiến nhỏ
Chạy ngược chạy xuôi
Chẳng ra hàng dọc,
Chẳng thành hàng đôi

Chúng em vào lớp,
Sóng bước hai hàng,
Chẳng như kiến nọ,
Rối tinh cả đàn".

Chúng ta được dạy những thứ như thế này ngay từ thuở nhỏ nhưng lớn lên thì đều trả thầy cô rồi. Trong số những lý do mà chúng ta trở thành bầy kiến, có phần lý do liên quan đến kinh tế. Tôi nghĩ là chúng ta từ sống thời bao cấp. Sự thiếu thốn về hàng hoá, dịch vụ làm cho con người phải tranh nhau giành miếng ăn. Cái này ảnh hưởng cả xã hội, chúng ta xuề xòa và bỏ qua mọi chuyện và lâu dần người ta trở nên quen với những thứ như vậy. Cha mẹ không dạy con cái bởi bản thân họ cũng chen nhau, mệnh ai người ấy lấy. Ở phần này tôi thấy, ở Hà Nội hay miền Bắc thấy rất rõ. Người ta có thể chửi cha chửi mẹ, văng tục bất cứ lúc nào chỉ vì hai chiếc xe va quệt nhau. Tôi đi xe taxi dịch vụ vào loại tốt nhât Việt Nam mà tài xế chửi thề rất khó coi chỉ vì một người qua đường làm anh ta chậm mấy giây. Ở Sài Gòn, ít thấy như vậy, phần lớn họ chỉ nói vài câu trách móc, nhắc nhở rồi tất cả cùng đi.
Cũng về chuyện ý thức, chắc các bạn cũng chẳng xa lạ gì chuyện các bạn trẻ Hà Nội bẻ hoa lễ hội anh đào. Trong một bản tin thời sự gần đây, biên tập viên VTV nói hy vọng ý thức sẽ được cải thiện.

Những điều đáng mừng

Ở Sài Gòn, nhiều doanh nghiệp dịch vụ với khách hàng nhiều thường bấm số thứ tự, làm barrier hình zigzag. Tôi nghĩ rằng nếu làm như vậy sẽ tập thói quen phải xếp hàng theo thứ tự. Tôi đi nhiều siêu thị ở Sài Gòn, rất nhiều nơi (không dám khẳng định tất cả vì tôi không thể đi hết các siêu thị được) người ta không chấp nhận chen lấn để tính tiền. Và thực tế tôi cũng ít thấy chuyện chen lấn tính tiền ở siêu thị. Ở rạp chiếu phim như Megastar, người ta cũng căng dây zigzag và chẳng thấy chen lấn.

Bạn nghĩ sao nếu luật pháp quy định những chỗ công cộng như quầy vé ở nhà ga, bến xe bus, nhà hát, rạp cine, bệnh viện, sở thuế hay phòng công chứng phải có dây xích, barrier chăng, giống như việc đội nón bảo hiểm là bắt buộc?

Tôi hy vọng là một ngày nào đó, cà những nơi không có rào chắn người ta cũng ý thức được việc xếp hàng. Đó cũng là nét văn minh đô thị.

10 Đặc Tính Tiêu Biểu Của Người Việt Nam

Theo như những nguồn trên Internet thì đây là nghiên cứu của viện khoa học xã hội Mỹ , một bản dịch tiếng Anh ghi là American Institute of Social Research. Tuy nhiên tôi thử google thì cũng không rõ cái viện này là viện nào.

1. Cần cù lao động, song có tâm lý hưởng thụ.

2. Thông minh sáng tạo, song thường có tính chất đối phó.

3. Khéo léo, song không duy trì đến cùng, ít quan tâm đến sự hoàn hảo.

4. Vừa thực tế vừa mơ mộng, song lại nhút nhát.

5. Ham học hỏi, có khả năng tiếp thụ nhanh, song ít khi học “từ đầu đến đuôi” nên kiến thức không hoàn hảo, mất cơ bản. Ngoài ra học tập không phải là mục tiêu tạo thân của mọi người Việt Nam (nhỏ học vì gia đình, lớn lên học vì sĩ diện và công ăn việc làm, ít khi vì chí khí và đam mê).

6. Vui vẻ cởi mở với mọi người, song không bền.

7. Tiết kiệm, song nhiều khi hoang phí vì nhiều việc vô bổ.

8. Có tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, nhưng hầu như chỉ trong những cảnh khó khăn, bần hàn. Còn trong điều kiện sống tốt hơn, giàu có, thì tinh thần nầy rất ít xuất hiện.

9. Yêu hòa bình, nhẫn nhịn, song nhiều khi lại hiếu chiến, háu thắng vì những lý do tự ái lặt vặt, đánh mất đại cuộc.

10. Thích tụ tập, nhưng lại thiếu tính liên kết để tạo ra sức mạnh (cùng một việc, 1 người làm thì tốt, mà 3 người làm thì kém, và 7 người làm thì hỏng)

Đây chỉ là ý kiến đánh giá của một nhóm người. Có thể người Việt Nam không thích vì có quá nhiều chữ song. Tuy vậy, nếu nhìn nhận một cách tích cực thì bản nhận xét cho ta thấy mặt yếu kém của (tôi cho là) nhiều người Việt Nam ta.

Xin trích lại từ một bài báo trên Tuổi Trẻ Cuối Tuần, một ý kiến của nhà sử học Dương Trung Quốc: “Nhận xét xác đáng của cụ cử Lương Văn Can về người VN trong kinh doanh: “không có thương phẩm, không kiên tâm, không nghị lực, không biết trọng nghề, không có thương học, kém đường giao thiệp, không biết tiết kiệm, khinh hàng nội hóa” - từ đầu thế kỷ trước đến nay vẫn tồn tại như di chứng của một căn bệnh mãn tính.

Nếu bạn từng nghe những giáo sư nước ngoài khen (du) học sinh Việt Nam, thì tôi có một ví dụ khác. Trong VietAbroader Business Conference 2008, tôi có bắt chuyện một sinh viên đang học tài chính. Lúc đó buổi chiều sẽ có 2 panels: 1 về Financial services, 1 về Entrepreneurship. Lúc đó tôi hỏi đùa anh này rằng anh ta sau này muốn làm Bill Gates hay Warren Buffet. Lúc đó chỉ thấy anh này trợn mắt ngạc nhiên. Thì ra anh này biết sơ sơ về Bill Gates, còn W. Buffet thì không. Thấy vậy tôi hỏi sau này muốn làm gì, anh trả lời giờ chưa biết. Tôi hỏi thêm làm sao biết conference này, anh nói ba mẹ thấy hay nên kêu đi coi cho biết. Tôi không còn câu hỏi gì để hỏi nữa.

Tôi cũng nghe người ta nói với nhau rằng Việt Nam sau này sẽ phát triển, co lẽ mạnh nhất khu vực ASEAN. Cũng hiểu Việt Nam có nhiều thuận lợi nhưng yếu tố con người đang cản trở. Tôi thấy nhiều cty nước ngoài hớn hở vào Việt Nam nhưng rồi cũng xị mặt như Intel chẳng hạn, tuyển sinh viên vào làm việc mà chỉ có 28 người đáp ứng đủ điều kiện trong số 200 sinh viên tham gia.

Quay trở lại 10 đặc điểm, có lẽ chúng ta cần rèn luyện nhiều, ít nhất giảm được nhiều chữ "song".