Vào một buổi chiều, bạn cảm thấy hơi chán vì không có thật nhiều tiền. Bỗng một người bạn gọi điện cho bạn nói rằng đã tìm ra được một giải pháp kiếm được tiền nhiều hơn. Và bạn sẽ đi tới một hội nghị tại nhà ai đó, văn phòng công ty, quán café, hay hội trường của một khách sạn. Họ bắt đầu vẽ lên bảng những vòng tròn, và chú thích mức hoa hồng của vòng tròn A, B, C, rồi vẽ thêm nhiều vòng tròn nữa rồi nói bạn sẽ giàu. Bạn đang được giới thiệu về bán hàng đa cấp, hay những cái tên khác như bán hàng theo mạng, bán hàng trực tiếp, hay multi-level marketing.
Lừa đảo hay hợp pháp
Đây là hoạt động kinh doanh hợp pháp, trừ một số nước đạo Hồi.
Tính ưu việt của sản phẩm
Khi bạn được giới thiệu tới văn phòng của một công ty bán hàng đa cấp, bạn sẽ được khoa trương những sản phẩm với những tính năng vượt trội. Ở đây có một sự thiên vị trong lựa chọn để phô trương ở đây nhưng không quan trọng lắm. Về ý kiến đánh giá chất lượng sản phẩm cũng có ý kiến trái chiều mặc dù công ty bán hàng đa cấp luôn nhận sản phẩm của mình là vượt trội. Một số sản phẩm đặc thù nhận được ý kiến từ khách hàng cho rằng tốt hơn. Nhìn chung về chất lượng, sản phẩm tốt. Tuy nhiên, trong các cuộc hội thảo của công ty, bạn chỉ nghe những sản phẩm phẩm tệ, chất lượng xấu từ những công ty, nhãn hiệu khác.
Giá thành sản phẩm
Giá của những sản phẩm từ công ty bán hàng trực tiếp thường rất đắt. Những người ở tầng trung lưu không có khả năng mua. Những chiến lược gần đây thì mở rộng tập trung cả vào tầng lớp trung lưu này. Giá luôn cao hơn sản phẩm cùng loại trên thị trường. Ngay cả khi công ty đa dạng hóa sản phẩm, về tương quan giá với chất lượng sản phẩm thì các sản phẩm của cty bán hàng đa cấp giá vẫn cao hơn.
Thặng dư sản xuất và thặng dự tiêu dùng
Công ty bán hàng đa cấp với công ty bình thường giống nhau ở khâu sản xuất, nhưng khác ở nhau ở khâu tiêu thụ. Ở công ty bình thường, sản phẩm qua các nhà phân phối, đại lý, cửa hàng rồi tới tay người tiêu dùng, đồng thời cty trả chi phí marketing và các chi phí liên quan khác. Ở công ty đa cấp, chỉ qua nhà phân phối trực tiếp, nhưng lợi nhuận tiết kiệm được (bằng cách giảm các bước trung gian) được dùng cho cho các "compensation plan" cho các nhà phân phối trực tiếp này. Như vậy, chi phí chỉ dịch chuyển chứ không hoàn toàn biến mất. Các bước trung gian giảm nhưng bằng cách tạo ra hàng ngàn các nhà phân phối trực tiếp.
Bằng việc bán giá cao hơn mức giá họ bằng lòng bán, ở đây thặng dư sản xuất (producer surplus)lớn hơn thặng dư tiêu dùng (consumer surplus). Khách hàng cuối cùng phải trả cao hơn so với những gì họ đáng được nhận. Lấy tiền người mua trả cho người đại lý phân phối, chủ doanh nghiệp thật sự không mất gì.
Bao nhiêu tỷ phú được tạo ra?
Có một sự thiên vị về thông tin công bố: đó là chỉ có những người thành công mới ghi nhận, chứ cty không thông báo cho bạn biết bao nhiêu người thất bại, bao nhiêu người bỏ cuộc. Mặc dù vậy, bán hàng đa cấp tạo ra một cuộc đua công bằng giữa những người tham gia. Không thể phủ nhận những người ở cấp độ cao thu nhập cao hơn, và đó là động lực thúc đẩy cho những người cấp dưới.
Nếu bạn muốn đạt được những mức hoa hồng cao thì đó là một công việc sẽ rất vất vả.
Phí gia nhập, áp đặt doanh số
Phí gia nhập thì tùy chỗ.
Doanh số bán bao nhiêu là không bắt buộc nhưng để ý sẽ thấy có một áp lực khi đề ra những mục tiêu chung của nhóm. Thậm chí, ngay cả khi không có một áp lực nào thì bản thân những người tham gia vào mạng lưới đa cấp đều nhận ra nếu hàng bán quá ít thì mức phần trăm hoa hồng ít, ngược lai doanh số càng cao thì hoa hồng càng cao.
Làm sao thuyết phục bán hàng
Lịch sử ra đời của các công ty đa cấp phần nhiều ở Mỹ cũng từ nhiều thập kỷ trước. Hình thức tiếp thị là truyền miệng. Tuy nhiên, hình thức này đi ngược xu thế thời đại, đặc biệt là khi quảng cáo trên truyền hình, internet, mail, và bây giờ là mobile có hiệu quả hơn. Nhưng các công ty bán hàng vẫn trung thành với hình thức cũ. Những người tham gia vào cty bị hạn chế khi quảng cáo trên internet, không được lập trang web trang web thương mại điện tử, tuy nhiên những thời gian gần đây thì nhiều công ty đa cấp có lập mạng internet, một số người tham gia đăng quảng cáo trên các trang thương mại điện tử, rao vặt.
Tuy nhiên, những người tham gia vào công ty đa cấp sớm nhận ra rằng bản thân anh ta, cùng gia đình không thể tiêu thụ đủ số hàng để đặt được những cấp độ về hoa hồng. Họ sẽ mời họ hàng, bạn thân dùng thử. Nhưng đa số sẽ thấy khó khi thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng từ mua sắm ở cửa hàng sang mua sắm hàng tháng các mặt hàng của công ty đa cấp. Những người tham gia bán hàng đa cấp sẽ cảm thấy họ kiếm lợi hoa hồng giới thiệu (referral) dễ hơn. Khi đó, họ sẽ tìm mọi cách để mời thêm người mới vào công ty. Và những người đầu tiên là những thành viên trong gia đình vì không gì dễ bằng thuyết phục chính gia đình họ hàng. Tiếp đó, đứng ở kệ sách kinh tế nhà sách Nguyễn Văn Cừ, gửi email hàng loạt, spam các diễn đàn, đăng tuyển dụng liên tục không nghỉ, add vài ngàn Facebook friends... là một số cách thường thấy, tuy nhiên lại dễ bị phản ứng. Nhưng nếu tất cả chỉ lo kiếm "vệ tinh" mà không lo bán hàng thì sao? Không có ai thu được lợi nhuận. Khi đó có 2 giải pháp:
1. Tập trung tuyển những người có tài năng bán hàng
2. Huấn luyện để nhận được hoa hồng từ việc này
Doanh thu và đóng thuế
Nhờ mạng lưới bán hàng rộng, giá sản phẩm cao, nên doanh thu và lợi nhuận cao. Riêng về khoản thuế, đối với tôi, đó là một khoản nghĩ vụ phải nộp chứ không phải khoản bố thí cho xã hội. Hơn nữa, thặng dư tiêu dùng nhỏ hơn thặng dư sản xuất.
Đây có phải là việc kinh doanh riêng của bạn hay không?
Khi bạn tham gia vào chương trình bán hàng đa cấp như vậy, bạn luôn được chỉ dẫn rằng mình đang làm một việc kinh doanh riêng. Theo tôi, đây chỉ mang nghĩa rất hẹp, chỉ là một vụ kinh doanh, chứ thực sự bạn chẳng phải chủ của doanh nghiệp. Bạn làm việc độc lập, nhưng là vì lợi ích của những ông chủ thực sự. Thù lao bạn nhận được không tính bằng lương mà bằng tỉ lệ hoa hồng bán được cũng giống như bất kì một salesman nào khác.
Nếu bạn gọi là kinh doanh riêng, hay cứ gọi bạn là một chủ doanh nghiệp nhỏ. Thì hãy xem:
Đó là một doanh nghiệp nhỏ, thì cũng như những doanh nghiệp nhỏ khác, nó đòi hỏi một khoản đầu tư lớn trước khi tiền thực sự sinh ra: tiền mua hàng, tiền mua công cụ hỗ trợ xây dựng kinh doanh, tiền xăng xe, name cards, brochures, tiền mua sách, băng đĩa để luyện kỹ năng bán hàng... Đây vẫn là một vụ kinh doanh tốt nếu so với những khoản đầu tư doanh nghiệp nhỏ, nhưng cũng có mức độ rủi ro thất bại ngang nhau.
Ngay cả khi bạn thành công, nửa số bạn bè, gia đình, và hầu hết số người mà bạn biết sẽ nghĩ rằng bạn mê muội vì hầu hết họ không hiểu rằng đó là một cơ hội kinh doanh hợp pháp. Trước khi bạn thành công, người ta xa lánh bạn, và khi bạn thành công, người ta nghĩ bạn xa lánh họ.
Robert Kiyosaki, sự thành công, và thái độ
Tôi không có ý định phê phán hay ủng hộ việc bán hàng theo mạng, nhưng tôi không thích thái độ của những người tham gia bán hàng đa cấp. Vồ vập, nói liên hồi về sự vĩ đại của công ty.
Tôi cũng là một fan hâm một tác phẩm Rich Dad Poor Dad, đó cũng là lý do tôi quan tâm đến việc đầu tư các loại tài sản (mà Kiyosaki gọi là tài sản thụ động). Kiyosaki có khuyên nên tham gia vào mô hình bán hàng theo mạng để có kinh nghiệm về thỏa thuận mặc cả, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản. Tôi có coi phỏng vấn của R. Kiyosaki trên Forbes hồi 2008 và nhận ra rằng Kiyosaki không phải là một người xuất sắc bởi ông, cũng như Donald Trump không dự tính được bong bóng nhà đất hồi 2007. Hai ông này không thật sự rành về tất cả các loại tài sản mà có thể phòng vệ (hedging). Tác phẩm của R. Kiyosaki hướng người đọc muốn phát triển thành ông chủ lớn hoặc nhà đầu tư thực thụ, trong khi việc bán hàng đa cấp cũng chỉ là bán hàng cho người khác. Tôi thích những người bán hàng có cái nhìn cân bằng, nếu việc bán hàng đem thu nhập thì tốt, nhưng đừng ảo tưởng.
Xu hướng, kết luận
Những hình thức bán hàng theo mạng được xây dựng ở Mỹ vào thời điểm rất khác hiện nay. Khi đó, các hộ gia đình có một xe hơi, và thường để vợ ở nhà mà không có phương tiện đi lại, hơn nữa tại thời điểm đó phương tiện quảng cáo không tức thời như hiện nay nên phương thức bán hàng trực tiếp là phù hợp. Mô hình đó đã trở nên lỗi thời, song vẫn còn hoạt động bởi những hấp dẫn về hoa hồng làm mạng lưới này vẫn tiếp tục phát triển.
Những năm gần đây, mạng lưới này du nhập và phát triển ở các nước mới nổi như Ấn Độ, Malaysia, Trung Quốc, và thu nhập của công ty mẹ chủ yếu từ những thị trường này.
Hiển thị các bài đăng có nhãn xã hội. Hiển thị tất cả bài đăng
Hiển thị các bài đăng có nhãn xã hội. Hiển thị tất cả bài đăng
Chủ Nhật, 27 tháng 12, 2009
Thứ Sáu, 20 tháng 11, 2009
Người Việt Nam Chỉ Thích Đánh Bạc
Trong một buổi trò chuyện riêng, một người không liên quan đến lĩnh vực tài chính đặt câu hỏi "Chứng khoán có phải đánh bạc không?", một researcher của XYZ, một công ty môi giới chứng khoán, không ngập ngừng trả lời "Phải."
Khi đó tôi nghĩ ngay đến tính ham cờ bạc của người Việt Nam.
Trước đây tôi có viết một bài viết tiêu đề là Đánh Bạc Và Tư Cách để nói chuyện các tiến sỹ, giáo sư ở Học Viện Tài Chính bị bắt trên xới bạc. Tuy nhiên phát hiện, nhiều người tìm đến đọc thông qua Google Search với các từ khóa như "hoc cach danh bac", "cach danh bac bip".
Có lẽ tính máu me cờ bạc đã ăn vào máu, hoặc là sản phẩm kế thửa của cha ông. Việt Nam chìm trong trong chế độ phong kiến quá lâu. Đồng thời giáo dục hầu như không giúp người ta nhận thức về vấn đề đánh bạc này. Tôi đọc tất cả các trang web tin tức liên quan đến tài chính, kinh doanh, kinh tế đều không có một mục nào nói về tài chính cá nhân. Chỉ duy nhất một trang web dành cho phụ nữ, có một mục nhỏ về các mẹo quản lý chi tiêu.
Việc giáo dục những kiến thức căn bản về tài chính cá nhân ở Việt Nam là hoàn toàn không có. Thậm chi ngay cả những người làm tiến sỹ cũng mù về tài chính cá nhân, nói chi là là cao học hay đại học. Còn những người dân thì chỉ biết đỏ đen. Miền Bắc thì đánh chắn, tá lả. Miền Nam thì tiến lên, bài cào. Đi đâu cũng nghe binh, xập xám, nghe người ta thảo luận về các phím gian lận. Các xếp trong các doanh nghiệp nhà nước thì cá độ bóng đá. Người miệt vườn sông nước như An Giang thì mê đá gà. Ra ngoài đường thì thấy bàu cua tôm cá, lên mạng thì thấy skybets, livescore, asia bet, soccer bet...Tôi sử dụng một công cụ thông kê của Google thì có rất nhiều người search các từ khóa như: đánh bạc, cách đánh bạc, mẹo đánh bạc, bí quyết đánh bạc, thủ thuật đánh bạc, nghề đánh bạc, dạy đánh bạc, dạy đánh bạc bịp, nghệ thuật đánh bạc, đánh bạc online, ...
Tôi mở một tài khoản giao dịch tại Saigon Securities Inc, thì câu đầu tiên mà nhân viên hỏi tôi là "Anh H. đã chơi chứng khoán bao giờ chưa?". Một câu hỏi rất bình thường thôi, nhưng hàm ý trong đó là người ta coi việc bỏ đồng tiền đi mua cổ phiếu cũng giống như người ta đi chơi bowling, hay mấy đứa con nít chơi thú nhún. Ở Việt Nam,người không phân biệt được giữa đầu tư (investing) và thương mại (trading). Hầu như tất cả đều cho rằng mình là nhà đầu tư (investor), nhưng thực sự họ là nhà kinh doanh buôn bán (trader).
Tôi lấy một ví dụ thế này: các ngân hàng đầu tư như Goldman Sachs hay Barclays kiếm được lợi nhuận trên thị trường futures, options hay swap. Bạn sẽ nghĩ rằng họ có được những khoản lợi nhuận lớn đó bằng những thương vụ lớn với mức chênh lệch giá cao. Sai. Các giao dịch của họ có mức bid/ask (chào mua - chào bán) thấp, nhưng họ làm với số lượng rất lớn. Vậy thì, đối với những người buôn cổ phiếu (stock traders) như ở Việt Nam, thường sẽ ủng hộ phân tích kỹ thuật, sẽ kiếm được tiền bằng cách thực hiện nhiều giao dịch. Chứ nếu không họ sẽ đơn thuần trở thành người đánh bạc. Tôi có dự một vài conference, workshop của một số traders nước ngoài. Quyết định mua bán cổ phiếu của họ chỉ đơn thuần dựa trên phân tích biểu đồ. Nhưng tôi nhận ra rằng họ giao dịch thường xuyên và luôn kiểm soát việc giao dịch của mình. Trong mỗi giao dịch đơn lẻ, họ có thể không lời nhiều, hoặc lỗ, nhưng tổng hợp lại thì họ thu được lợi nhuận.
Tuy nhiên một điều không ổn là hầu như những nhà đầu tư cá nhân ở Việt Nam thì không rành phân tích cơ bản, phân tích kỹ thuật thì mù tịt, còn kiến thức cơ bản về tài chính cá nhân thì không có. Ví dụ trong đợt giá vàng lên vửa rồi, nhiều người vay tiền ngân hàng mua vàng đánh lên, và thua lỗi vì không đoán đúng giá vàng lên xuống. Những người như vậy không hiếm. Tôi rút ra rằng họ không có kiến thức, không có kinh nghiệm, tiền cũng không có nhiều, họ sẽ không thể thành công được.
Việc đánh bạc ở Việt Nam là rất nguy hại do thiếu kiến thức tài chính cá nhân cơ bản. Ở nước ngoài, thuế doanh nghiệp thấp, thuế thu nhập cá nhân cao, ở Việt Nam thì ngược lại, thuế doanh nghiệp cao, còn thuế thu nhập cá nhân gần như không có. (Bạn để ý là sau khi gia nhập WTO, Việt Nam phải giảm thuế doanh nghiệp từ 28% xuống 25% và bắt đầu thu thuế thu nhập cá nhân.) Không rõ đây là nguyên nhân hay hệ quả, nhưng thu nhập của người dân Việt Nam quá thấp. Không thể phủ nhận rằng thời kỳ bao cấp đã làm cuộc sống người dân cơ cực. Và thế hệ sau đó vẫn còn chịu ảnh hưởng. Với thu nhập thấp như vậy họ luôn có động lực để đánh bạc. Nếu nhu cầu cải thiện thu nhập của họ quá lớn, thì những tác động về pháp luật sẽ không kiểm soát nổi.
Nói tóm lại, việc đánh bạc sẽ chịu ảnh hưởng bởi 3 nhân tố:
+ động lực đánh bạc
+ các biện pháp hạn chế đánh bạc
+ kiến thức, tư duy nhận thức về chuyện đánh bạc
Theo tôi thì ở Việt Nam, động lực quá lớn, còn tư duy nhận thức và tính nghiêm minh của pháp luật thì quá thấp nên một giải pháp toàn diện sẽ phải giải tất cả các yếu tố đó: kinh tế phát triển kèm theo nâng cao chất lượng cuộc sống người dân (tôi dùng chữ chất lượng cuộc sống vì lương cao mà giá cả lạm phát tăng thì cũng có thay đổi cả), giáo dục kiến thức tài chính ngay từ lứa tuổi nhỏ (tôi luôn ủng hộ việc dạy những kiến thức về tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng, bảo hiểm nhân thọ, cách quản lý chi tiêu... trong trường học thay vì học những thứ như tính lim, tính tích phân, hay đọc các chỉ số ghi trên các transistor trên bo mạch...), quản lý chặt các hoạt động đánh bạc cá độ.
Khi đó tôi nghĩ ngay đến tính ham cờ bạc của người Việt Nam.
Trước đây tôi có viết một bài viết tiêu đề là Đánh Bạc Và Tư Cách để nói chuyện các tiến sỹ, giáo sư ở Học Viện Tài Chính bị bắt trên xới bạc. Tuy nhiên phát hiện, nhiều người tìm đến đọc thông qua Google Search với các từ khóa như "hoc cach danh bac", "cach danh bac bip".
Có lẽ tính máu me cờ bạc đã ăn vào máu, hoặc là sản phẩm kế thửa của cha ông. Việt Nam chìm trong trong chế độ phong kiến quá lâu. Đồng thời giáo dục hầu như không giúp người ta nhận thức về vấn đề đánh bạc này. Tôi đọc tất cả các trang web tin tức liên quan đến tài chính, kinh doanh, kinh tế đều không có một mục nào nói về tài chính cá nhân. Chỉ duy nhất một trang web dành cho phụ nữ, có một mục nhỏ về các mẹo quản lý chi tiêu.
Việc giáo dục những kiến thức căn bản về tài chính cá nhân ở Việt Nam là hoàn toàn không có. Thậm chi ngay cả những người làm tiến sỹ cũng mù về tài chính cá nhân, nói chi là là cao học hay đại học. Còn những người dân thì chỉ biết đỏ đen. Miền Bắc thì đánh chắn, tá lả. Miền Nam thì tiến lên, bài cào. Đi đâu cũng nghe binh, xập xám, nghe người ta thảo luận về các phím gian lận. Các xếp trong các doanh nghiệp nhà nước thì cá độ bóng đá. Người miệt vườn sông nước như An Giang thì mê đá gà. Ra ngoài đường thì thấy bàu cua tôm cá, lên mạng thì thấy skybets, livescore, asia bet, soccer bet...Tôi sử dụng một công cụ thông kê của Google thì có rất nhiều người search các từ khóa như: đánh bạc, cách đánh bạc, mẹo đánh bạc, bí quyết đánh bạc, thủ thuật đánh bạc, nghề đánh bạc, dạy đánh bạc, dạy đánh bạc bịp, nghệ thuật đánh bạc, đánh bạc online, ...
Tôi mở một tài khoản giao dịch tại Saigon Securities Inc, thì câu đầu tiên mà nhân viên hỏi tôi là "Anh H. đã chơi chứng khoán bao giờ chưa?". Một câu hỏi rất bình thường thôi, nhưng hàm ý trong đó là người ta coi việc bỏ đồng tiền đi mua cổ phiếu cũng giống như người ta đi chơi bowling, hay mấy đứa con nít chơi thú nhún. Ở Việt Nam,người không phân biệt được giữa đầu tư (investing) và thương mại (trading). Hầu như tất cả đều cho rằng mình là nhà đầu tư (investor), nhưng thực sự họ là nhà kinh doanh buôn bán (trader).
Tôi lấy một ví dụ thế này: các ngân hàng đầu tư như Goldman Sachs hay Barclays kiếm được lợi nhuận trên thị trường futures, options hay swap. Bạn sẽ nghĩ rằng họ có được những khoản lợi nhuận lớn đó bằng những thương vụ lớn với mức chênh lệch giá cao. Sai. Các giao dịch của họ có mức bid/ask (chào mua - chào bán) thấp, nhưng họ làm với số lượng rất lớn. Vậy thì, đối với những người buôn cổ phiếu (stock traders) như ở Việt Nam, thường sẽ ủng hộ phân tích kỹ thuật, sẽ kiếm được tiền bằng cách thực hiện nhiều giao dịch. Chứ nếu không họ sẽ đơn thuần trở thành người đánh bạc. Tôi có dự một vài conference, workshop của một số traders nước ngoài. Quyết định mua bán cổ phiếu của họ chỉ đơn thuần dựa trên phân tích biểu đồ. Nhưng tôi nhận ra rằng họ giao dịch thường xuyên và luôn kiểm soát việc giao dịch của mình. Trong mỗi giao dịch đơn lẻ, họ có thể không lời nhiều, hoặc lỗ, nhưng tổng hợp lại thì họ thu được lợi nhuận.
Tuy nhiên một điều không ổn là hầu như những nhà đầu tư cá nhân ở Việt Nam thì không rành phân tích cơ bản, phân tích kỹ thuật thì mù tịt, còn kiến thức cơ bản về tài chính cá nhân thì không có. Ví dụ trong đợt giá vàng lên vửa rồi, nhiều người vay tiền ngân hàng mua vàng đánh lên, và thua lỗi vì không đoán đúng giá vàng lên xuống. Những người như vậy không hiếm. Tôi rút ra rằng họ không có kiến thức, không có kinh nghiệm, tiền cũng không có nhiều, họ sẽ không thể thành công được.
Việc đánh bạc ở Việt Nam là rất nguy hại do thiếu kiến thức tài chính cá nhân cơ bản. Ở nước ngoài, thuế doanh nghiệp thấp, thuế thu nhập cá nhân cao, ở Việt Nam thì ngược lại, thuế doanh nghiệp cao, còn thuế thu nhập cá nhân gần như không có. (Bạn để ý là sau khi gia nhập WTO, Việt Nam phải giảm thuế doanh nghiệp từ 28% xuống 25% và bắt đầu thu thuế thu nhập cá nhân.) Không rõ đây là nguyên nhân hay hệ quả, nhưng thu nhập của người dân Việt Nam quá thấp. Không thể phủ nhận rằng thời kỳ bao cấp đã làm cuộc sống người dân cơ cực. Và thế hệ sau đó vẫn còn chịu ảnh hưởng. Với thu nhập thấp như vậy họ luôn có động lực để đánh bạc. Nếu nhu cầu cải thiện thu nhập của họ quá lớn, thì những tác động về pháp luật sẽ không kiểm soát nổi.
Nói tóm lại, việc đánh bạc sẽ chịu ảnh hưởng bởi 3 nhân tố:
+ động lực đánh bạc
+ các biện pháp hạn chế đánh bạc
+ kiến thức, tư duy nhận thức về chuyện đánh bạc
Theo tôi thì ở Việt Nam, động lực quá lớn, còn tư duy nhận thức và tính nghiêm minh của pháp luật thì quá thấp nên một giải pháp toàn diện sẽ phải giải tất cả các yếu tố đó: kinh tế phát triển kèm theo nâng cao chất lượng cuộc sống người dân (tôi dùng chữ chất lượng cuộc sống vì lương cao mà giá cả lạm phát tăng thì cũng có thay đổi cả), giáo dục kiến thức tài chính ngay từ lứa tuổi nhỏ (tôi luôn ủng hộ việc dạy những kiến thức về tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng, bảo hiểm nhân thọ, cách quản lý chi tiêu... trong trường học thay vì học những thứ như tính lim, tính tích phân, hay đọc các chỉ số ghi trên các transistor trên bo mạch...), quản lý chặt các hoạt động đánh bạc cá độ.
Thứ Hai, 9 tháng 11, 2009
Xem Kịch 2009
Trong năm nay tôi cũng xem vài vở kịch. Dĩ nhiên tôi không phải chuyên gia về những chuyện nghệ thuật như thế này vì tôi chọn kịch để coi cũng đơn giản:
1. Trong kịch coi phải có một cây hài nào đó mà tôi biết
2. Trong kịch có một ai đó là Nghệ sĩ ưu tú (càng nhiều càng tốt ^^)
Kịch có diễn viên hài thì không khi đi coi mới vui, còn nghệ sĩ ưu tú thì đảm nhận những vai bộc lộ tâm trạng phức tạp. Tôi không nghĩ NSƯT chỉ là cái mác vì thực sự kịch mà không có những nghệ sĩ dày dặn thì chẳng khác một tiểu phẩm tấu hài bình thường.
Dưới đây là những vở kịch mà tôi đã coi trong năm nay. Sắp xếp theo thứ tự mức độ thích từ trên xuống:
Cưới Vợ Cho Ai
Kịch này là hài kịch về chuyện cưới xin của một gia đình ở dưới quê có con đi học trên thành phố. Tôi thích cái không khí được diễn tả rất thực. Có nhiều diễn viên để lại ấn tượng, đặc biệt có 3 diễn viên mà tôi có cảm tình trước là Hữu Châu, Phi Phụng, và Lê Khánh. Tôi cũng rớm nước mắt trước vai diễn của Hương Giang, tôi thẫy diễn rất tự nhiên.
Lùng Người Trong Mộng
Thành Lộc diễn nhiều vai trong một tác phẩm hư cấu của Lê Hoàng. Vai hài của Lê Khánh gây ấn tượng, tôi cũng thích vai diễn của Xuân Lan (nhưng có thể nhận xét của tôi là phiến diện vì người mẫu cũng không diễn nhiều lắm).
Nước Mắt Người Điên
Nội dung kịch phản ánh một bi kịch gia đình cũng thường thấy ở xã hội nhưng xen vào đó là tình tiết hài của Minh Nhí, Văn Ruy, Gia Bảo (cháu Bảo Quốc) và một vài diễn viên khác. Việt Anh, Thanh Vân diễn tốt phần của mình. Tôi thích vai diễn bà mẹ của Kim Huyền, vai diễn này cũng thảm thương như ở vở Quả Tim Máu.
Cô Chủ Quán
Hài kịch, nếu xem kỹ về nội dung thì cũng không có nhiều lắm. Thành Lộc không ẻo lả nhiều hay giả gái như những vai diễn trong những vở khác vì có một người điệu chày nước là Thanh Thủy. Tôi thích vai diễn của Kim Xuân, Hương Giang, và Minh Trí (ông này chuyên đóng vai ông vua của các vở kịch thiếu nhi trong series Ngày xửa ngày xưa).
Kỹ Nghệ Lấy Tây
Vở này ở rạp của Hồng Vân, chuyển thể từ một tác phẩn của Vũ Trọng Phụng, bối cảnh ở miền Bắc những năm còn bị Pháp đô hộ (dùng từ 'đô hộ' đúng không nhỉ) nên cũng kén khán giả coi. Tuy vậy tôi thấy vé bán vẫn chạy.
Những vài hài cũng hay như của Minh Nhí, Thúy Nga (nhưng tôi không chịu nổi cái giọng thé thé đặc trưng này), Văn Ruy...Siêu mẫu Bình Minh đóng vai Vũ Trọng Phụng trong kịch này, cùng với Lan Phương, là hai diễn viên có thể gọi là chính này tôi thấy cũng bình thường. Kim Chi, Hồng Vẫn diễn tốt phần của mình.
Tôi thích mấy đứa con nít trong vở này. Chúng chừng 2-3 tuổi, thật dễ thương.
Người Tình Tuổi Sửu
Diễn xuất của Tấn Hoàng và Phương Dung, và một vài vai hài không thể làm vở này ấn tưởng mạnh. Nội dung hơi đơn điệu, vì không khai thác hết mọi khía cạnh. Khi tôi đi coi thì không có vai diễn của Hữu Nghĩa (một lý do tôi chọn đi coi vở này vì Hữu Nghĩa) nên nhận xét của tôi có thể thiên vị và lệch lạc.
Tôi thích vai hài của Tiểu Bảo Quốc dù chỉ nói "lên tướng, xuống tướng".
Nếu bạn muốn coi toàn cảnh hay định đi coi kịch nên xem nhận xét của NSƯT Trần Minh Ngọc về các vai diễn, vở diễn ấn tượng ở Sân khấu kịch 2009:
Chính kịch
. NSƯT Thành Lộc: vai Lý Thường Kiệt (vở Ngàn năm tình sử).
. Hữu Châu: vai Bảnh (vở Đùa với bóng), ông Hai bún mắm (vở Cũng cần có nhau), vai Kỳ Duyên (vở Cuộc chơi nghiệt ngã), vai Lý Đạo Thành (vở Ngàn năm tình sử).
. Thanh Thủy: vai Như Mộng (vở Cuộc chơi nghiệt ngã), vai Thuận Khanh (vở Ngàn năm tình sử), cô gái điếm (vở Cánh đồng bất tận).
. Cát Phượng: vai Nương (vở Cánh đồng bất tận).
. Đại Nghĩa: vai quỷ (vở Chàng lang thang và nàng tùy tiện), quan tham (vở Ngàn năm tình sử).
. Lê Khánh: vai áo vàng (vở Lùng người trong mộng), thái hậu (vở Ngàn năm tình sử).
. NSƯT Kim Xuân: vai Chiều Xuân (vở Cuộc chơi nghiệt ngã).
. NSƯT Hồng Vân: vai Xuân (vở Mẹ và người tình), bà sui (vở Cưới giùm).
. NSƯT Bảo Quốc: Vai Thục Phán (vở Nỏ thần), ông Tư (vở Nước mắt đàn ông).
. Hòa Hiệp: vai Trọng Thủy (vở Nỏ thần).
. Lan Phương: vai Mỵ Châu (vở Nỏ thần).
. Thanh Vân: vai Lan (vở Mẹ và người tình), người vợ (vở Người vợ ma 2).
. Huỳnh Đông: Vai Cao Thục (vở Nỏ thần).
. Khánh Hoàng: vai đội trưởng (vở Người thi hành án tử), Út Vũ (vở Cánh đồng bất tận).
. Hoài Linh: vai ông Tư (vở Dạ cổ hoài lang).
...
Vai hài
. Hoài Linh: vai ông Tư Lễ (vở Ba anh cua má em), bà thầy bói (vở CLB quý bà), Hai Cò (vở Không đội trời chung).
. NSƯT Ngọc Giàu: vai bà Xuân (vở Trai nhảy).
. Minh Béo: vai Đực (vở Nước mắt đàn ông).
. Cát Phượng: vai Loan (chương trình live show Cát Phượng).
. Nhật Cường: vai Nam (chương trình live show Nhật Cường).
. Kiều Oanh: vai Oanh (vở Thần tượng, tượng thần), cô gái (chương trình Những chuyện tình tréo cẳng ngỗng), My (vở Hạnh phúc bất ngờ).
. Chí Tài: vai A Nùng (vở Tình yêu tướng cướp).
. NSƯT Bảo Quốc: vai ông Sáu (vở Cậu Tèo về làng).
. Kim Ngọc: vai bà Sáu (vở Ba anh cua má em).
. Phương Dung: vai bà Sáu (vở Nước mắt đàn ông).
. Phi Phụng: vai bà Nam (vở Đùa với bóng)....
Đạo diễn
. NSƯT Thành Lộc: vở Ngàn năm tình sử.
. Đạo diễn Vũ Minh: vở Lùng người trong mộng, Phù thủy lắm chiêu, Chàng lang thang và nàng tùy tiện.
. Đạo diễn Tuấn Khôi: vở Cuộc chơi nghiệt ngã, vở Đùa với bóng.
. Đạo diễn Minh Nguyệt: vở Cánh đồng bất tận.
. Đạo diễn Hạnh Thúy: vở Dòng nhớ.
. Đạo diễn Minh Béo: vở Nước mắt đàn ông.
. Đạo diễn Minh Nhí: vở Mẹ và người tình.
. Đạo diễn Đức Thịnh: vở Nỏ thần.
. Đạo diễn Thanh Thủy: vở Cũng cần có nhau.
. Đạo diễn Trần Ngọc Giàu: vở Biển, vở Ba anh cua má em.
. Đạo diễn Hữu Lộc: vở Không đội trời chung, vở CLB quý bà, chương trình live show Hoài Linh: Hoa hậu ba miền.
. Đạo diễn Hoàng Duẩn: vở Hạnh phúc bất ngờ, vở Thần tượng, tượng thần.
1. Trong kịch coi phải có một cây hài nào đó mà tôi biết
2. Trong kịch có một ai đó là Nghệ sĩ ưu tú (càng nhiều càng tốt ^^)
Kịch có diễn viên hài thì không khi đi coi mới vui, còn nghệ sĩ ưu tú thì đảm nhận những vai bộc lộ tâm trạng phức tạp. Tôi không nghĩ NSƯT chỉ là cái mác vì thực sự kịch mà không có những nghệ sĩ dày dặn thì chẳng khác một tiểu phẩm tấu hài bình thường.
Dưới đây là những vở kịch mà tôi đã coi trong năm nay. Sắp xếp theo thứ tự mức độ thích từ trên xuống:
Cưới Vợ Cho Ai
Kịch này là hài kịch về chuyện cưới xin của một gia đình ở dưới quê có con đi học trên thành phố. Tôi thích cái không khí được diễn tả rất thực. Có nhiều diễn viên để lại ấn tượng, đặc biệt có 3 diễn viên mà tôi có cảm tình trước là Hữu Châu, Phi Phụng, và Lê Khánh. Tôi cũng rớm nước mắt trước vai diễn của Hương Giang, tôi thẫy diễn rất tự nhiên.
Lùng Người Trong Mộng
Thành Lộc diễn nhiều vai trong một tác phẩm hư cấu của Lê Hoàng. Vai hài của Lê Khánh gây ấn tượng, tôi cũng thích vai diễn của Xuân Lan (nhưng có thể nhận xét của tôi là phiến diện vì người mẫu cũng không diễn nhiều lắm).
Nước Mắt Người Điên
Nội dung kịch phản ánh một bi kịch gia đình cũng thường thấy ở xã hội nhưng xen vào đó là tình tiết hài của Minh Nhí, Văn Ruy, Gia Bảo (cháu Bảo Quốc) và một vài diễn viên khác. Việt Anh, Thanh Vân diễn tốt phần của mình. Tôi thích vai diễn bà mẹ của Kim Huyền, vai diễn này cũng thảm thương như ở vở Quả Tim Máu.
Cô Chủ Quán
Hài kịch, nếu xem kỹ về nội dung thì cũng không có nhiều lắm. Thành Lộc không ẻo lả nhiều hay giả gái như những vai diễn trong những vở khác vì có một người điệu chày nước là Thanh Thủy. Tôi thích vai diễn của Kim Xuân, Hương Giang, và Minh Trí (ông này chuyên đóng vai ông vua của các vở kịch thiếu nhi trong series Ngày xửa ngày xưa).
Kỹ Nghệ Lấy Tây
Vở này ở rạp của Hồng Vân, chuyển thể từ một tác phẩn của Vũ Trọng Phụng, bối cảnh ở miền Bắc những năm còn bị Pháp đô hộ (dùng từ 'đô hộ' đúng không nhỉ) nên cũng kén khán giả coi. Tuy vậy tôi thấy vé bán vẫn chạy.
Những vài hài cũng hay như của Minh Nhí, Thúy Nga (nhưng tôi không chịu nổi cái giọng thé thé đặc trưng này), Văn Ruy...Siêu mẫu Bình Minh đóng vai Vũ Trọng Phụng trong kịch này, cùng với Lan Phương, là hai diễn viên có thể gọi là chính này tôi thấy cũng bình thường. Kim Chi, Hồng Vẫn diễn tốt phần của mình.
Tôi thích mấy đứa con nít trong vở này. Chúng chừng 2-3 tuổi, thật dễ thương.
Người Tình Tuổi Sửu
Diễn xuất của Tấn Hoàng và Phương Dung, và một vài vai hài không thể làm vở này ấn tưởng mạnh. Nội dung hơi đơn điệu, vì không khai thác hết mọi khía cạnh. Khi tôi đi coi thì không có vai diễn của Hữu Nghĩa (một lý do tôi chọn đi coi vở này vì Hữu Nghĩa) nên nhận xét của tôi có thể thiên vị và lệch lạc.
Tôi thích vai hài của Tiểu Bảo Quốc dù chỉ nói "lên tướng, xuống tướng".
Nếu bạn muốn coi toàn cảnh hay định đi coi kịch nên xem nhận xét của NSƯT Trần Minh Ngọc về các vai diễn, vở diễn ấn tượng ở Sân khấu kịch 2009:
Chính kịch
. NSƯT Thành Lộc: vai Lý Thường Kiệt (vở Ngàn năm tình sử).
. Hữu Châu: vai Bảnh (vở Đùa với bóng), ông Hai bún mắm (vở Cũng cần có nhau), vai Kỳ Duyên (vở Cuộc chơi nghiệt ngã), vai Lý Đạo Thành (vở Ngàn năm tình sử).
. Thanh Thủy: vai Như Mộng (vở Cuộc chơi nghiệt ngã), vai Thuận Khanh (vở Ngàn năm tình sử), cô gái điếm (vở Cánh đồng bất tận).
. Cát Phượng: vai Nương (vở Cánh đồng bất tận).
. Đại Nghĩa: vai quỷ (vở Chàng lang thang và nàng tùy tiện), quan tham (vở Ngàn năm tình sử).
. Lê Khánh: vai áo vàng (vở Lùng người trong mộng), thái hậu (vở Ngàn năm tình sử).
. NSƯT Kim Xuân: vai Chiều Xuân (vở Cuộc chơi nghiệt ngã).
. NSƯT Hồng Vân: vai Xuân (vở Mẹ và người tình), bà sui (vở Cưới giùm).
. NSƯT Bảo Quốc: Vai Thục Phán (vở Nỏ thần), ông Tư (vở Nước mắt đàn ông).
. Hòa Hiệp: vai Trọng Thủy (vở Nỏ thần).
. Lan Phương: vai Mỵ Châu (vở Nỏ thần).
. Thanh Vân: vai Lan (vở Mẹ và người tình), người vợ (vở Người vợ ma 2).
. Huỳnh Đông: Vai Cao Thục (vở Nỏ thần).
. Khánh Hoàng: vai đội trưởng (vở Người thi hành án tử), Út Vũ (vở Cánh đồng bất tận).
. Hoài Linh: vai ông Tư (vở Dạ cổ hoài lang).
...
Vai hài
. Hoài Linh: vai ông Tư Lễ (vở Ba anh cua má em), bà thầy bói (vở CLB quý bà), Hai Cò (vở Không đội trời chung).
. NSƯT Ngọc Giàu: vai bà Xuân (vở Trai nhảy).
. Minh Béo: vai Đực (vở Nước mắt đàn ông).
. Cát Phượng: vai Loan (chương trình live show Cát Phượng).
. Nhật Cường: vai Nam (chương trình live show Nhật Cường).
. Kiều Oanh: vai Oanh (vở Thần tượng, tượng thần), cô gái (chương trình Những chuyện tình tréo cẳng ngỗng), My (vở Hạnh phúc bất ngờ).
. Chí Tài: vai A Nùng (vở Tình yêu tướng cướp).
. NSƯT Bảo Quốc: vai ông Sáu (vở Cậu Tèo về làng).
. Kim Ngọc: vai bà Sáu (vở Ba anh cua má em).
. Phương Dung: vai bà Sáu (vở Nước mắt đàn ông).
. Phi Phụng: vai bà Nam (vở Đùa với bóng)....
Đạo diễn
. NSƯT Thành Lộc: vở Ngàn năm tình sử.
. Đạo diễn Vũ Minh: vở Lùng người trong mộng, Phù thủy lắm chiêu, Chàng lang thang và nàng tùy tiện.
. Đạo diễn Tuấn Khôi: vở Cuộc chơi nghiệt ngã, vở Đùa với bóng.
. Đạo diễn Minh Nguyệt: vở Cánh đồng bất tận.
. Đạo diễn Hạnh Thúy: vở Dòng nhớ.
. Đạo diễn Minh Béo: vở Nước mắt đàn ông.
. Đạo diễn Minh Nhí: vở Mẹ và người tình.
. Đạo diễn Đức Thịnh: vở Nỏ thần.
. Đạo diễn Thanh Thủy: vở Cũng cần có nhau.
. Đạo diễn Trần Ngọc Giàu: vở Biển, vở Ba anh cua má em.
. Đạo diễn Hữu Lộc: vở Không đội trời chung, vở CLB quý bà, chương trình live show Hoài Linh: Hoa hậu ba miền.
. Đạo diễn Hoàng Duẩn: vở Hạnh phúc bất ngờ, vở Thần tượng, tượng thần.
Thứ Bảy, 24 tháng 10, 2009
Văn Hóa Xếp Hàng
Một câu hỏi được đặt ra là Việt Nam có văn hóa xếp hàng không?
Nếu máy móc hỏi định nghĩa văn hóa là thì có quá nhiều định nghĩa về từ này nhưng tôi thấy có một điểm chung đó là tính cộng đồng. Nên chuyện có văn hoá xếp hàng hay không thì còn phải xem cả xã hội thế nào.
Tôi xin nêu vài trường hợp thế này:
1. Tôi làm thủ tục kiểm tra vé ở sân bay Nội Bài. Vietnam Airlines có hệ thống căng dây hình zigzag đủ nhỏ để một người và hành lý có thể đẩy qua. Bạn nghĩ rằng sẽ không có sự chen lấn? Sai. Một anh thanh niên vội vàng đẩy xe chứa hàng lý lên ngày trước mặt tôi mặc dù tôi bước đi liền theo người bạn phía trước. Bực mình tôi nói với anh ta: "Anh vui lòng đừng chen lấn, phía sau tôi vẫn còn 2 người nữa." Khi đó anh ta mới thôi lấn lướt và trả lời gọn lỏn: "Biết rồi."
2. Tôi đi xem một hội chợ hàng Việt Nam chất lượng cao ở trung tâm thể dục thể thao Phú Thọ (Sài Gòn). Tôi phải chờ trong một hàng cũng khá dài để gửi xe (tôi đi xe máy). Bỗng có một anh cũng đẹp trai mặc đồ khá bảnh bao và đeo cravat hồng ở đâu phi ngang lên vỉa hè và lao lên ngay trước bánh xe của tôi. Lại bực mình nữa đúng không. Tôi nói với anh: "Cravat trông đẹp vậy mà sao lại chen lấn thế này?". Anh hơi cúi mặt, không nói gì. Tôi hơi lùi để anh chui lên trước.
3. Tôi ăn trưa ở một tiệm KFC, gần Windsor Plaza Hotel (Q5, Sài Gòn), vô tình ngồi chung bàn với hai mẹ con người Việt Nam. Nói chuyện một lúc thì khách đông, chị (người mẹ) kêu tôi quay lại nhìn ở quầy dịch vụ, chị nói: "Người nước ngoài người ta lịch sự, có ý thức ghê. Người ta xếp hàng dài chờ thế kia, còn người Việt mình thì chen đẩy nhau." Quả đúng như chị nói, những người nước ngoài đứng thành một hàng, không thằng như lính diễu binh, nhưng khá thẳng. Còn những người Việt Nam thì bu lại một cụm quay quầy dịch vụ. Đây là một khập khiễng vô cùng lớn. Nếu bạn so sánh người Việt Nam với người nước ngoài ở hai địa điểm khác nhau thì có thể đổ thừa hoàn cảnh nhưng ở cùng một nơi thế này thì đó là vấn đề ý thức. Rất tiếc tôi không đem theo máy chụp hình để ghi lại.
Phải xếp hàng là điều không ai muốn, nhưng nếu phải xếp hàng thì một người phải tuân theo, first-come, first-served mà. Sẵn sàng xếp hàng là một thói quen mà con người nhận thức được. Với cái cách trả lời cụt ngủn trong tình huống 1, tôi không nghĩ anh ta nhận thức được gì. Thường thì người ta hay nói "Ơ, xin lỗi, tôi vô ý quá.".
Việc ý thức và tập dần thói quen là hoàn toàn có thể làm được. Trong câu chuyện với người phụ nữ ở tình huống 3, chị nói vần đề ở đây là giáo dục. Điều này làm tôi nhớ đến một bài thơ hồi cấp một:
Đàn Kiến Nó Đi
Định Hải
“Một đàn kiến nhỏ
Chạy ngược chạy xuôi
Chẳng ra hàng dọc,
Chẳng thành hàng đôi
Chúng em vào lớp,
Sóng bước hai hàng,
Chẳng như kiến nọ,
Rối tinh cả đàn".
Chúng ta được dạy những thứ như thế này ngay từ thuở nhỏ nhưng lớn lên thì đều trả thầy cô rồi. Trong số những lý do mà chúng ta trở thành bầy kiến, có phần lý do liên quan đến kinh tế. Tôi nghĩ là chúng ta từ sống thời bao cấp. Sự thiếu thốn về hàng hoá, dịch vụ làm cho con người phải tranh nhau giành miếng ăn. Cái này ảnh hưởng cả xã hội, chúng ta xuề xòa và bỏ qua mọi chuyện và lâu dần người ta trở nên quen với những thứ như vậy. Cha mẹ không dạy con cái bởi bản thân họ cũng chen nhau, mệnh ai người ấy lấy. Ở phần này tôi thấy, ở Hà Nội hay miền Bắc thấy rất rõ. Người ta có thể chửi cha chửi mẹ, văng tục bất cứ lúc nào chỉ vì hai chiếc xe va quệt nhau. Tôi đi xe taxi dịch vụ vào loại tốt nhât Việt Nam mà tài xế chửi thề rất khó coi chỉ vì một người qua đường làm anh ta chậm mấy giây. Ở Sài Gòn, ít thấy như vậy, phần lớn họ chỉ nói vài câu trách móc, nhắc nhở rồi tất cả cùng đi.
Cũng về chuyện ý thức, chắc các bạn cũng chẳng xa lạ gì chuyện các bạn trẻ Hà Nội bẻ hoa lễ hội anh đào. Trong một bản tin thời sự gần đây, biên tập viên VTV nói hy vọng ý thức sẽ được cải thiện.
Những điều đáng mừng
Ở Sài Gòn, nhiều doanh nghiệp dịch vụ với khách hàng nhiều thường bấm số thứ tự, làm barrier hình zigzag. Tôi nghĩ rằng nếu làm như vậy sẽ tập thói quen phải xếp hàng theo thứ tự. Tôi đi nhiều siêu thị ở Sài Gòn, rất nhiều nơi (không dám khẳng định tất cả vì tôi không thể đi hết các siêu thị được) người ta không chấp nhận chen lấn để tính tiền. Và thực tế tôi cũng ít thấy chuyện chen lấn tính tiền ở siêu thị. Ở rạp chiếu phim như Megastar, người ta cũng căng dây zigzag và chẳng thấy chen lấn.
Bạn nghĩ sao nếu luật pháp quy định những chỗ công cộng như quầy vé ở nhà ga, bến xe bus, nhà hát, rạp cine, bệnh viện, sở thuế hay phòng công chứng phải có dây xích, barrier chăng, giống như việc đội nón bảo hiểm là bắt buộc?
Tôi hy vọng là một ngày nào đó, cà những nơi không có rào chắn người ta cũng ý thức được việc xếp hàng. Đó cũng là nét văn minh đô thị.
Nếu máy móc hỏi định nghĩa văn hóa là thì có quá nhiều định nghĩa về từ này nhưng tôi thấy có một điểm chung đó là tính cộng đồng. Nên chuyện có văn hoá xếp hàng hay không thì còn phải xem cả xã hội thế nào.
Tôi xin nêu vài trường hợp thế này:
1. Tôi làm thủ tục kiểm tra vé ở sân bay Nội Bài. Vietnam Airlines có hệ thống căng dây hình zigzag đủ nhỏ để một người và hành lý có thể đẩy qua. Bạn nghĩ rằng sẽ không có sự chen lấn? Sai. Một anh thanh niên vội vàng đẩy xe chứa hàng lý lên ngày trước mặt tôi mặc dù tôi bước đi liền theo người bạn phía trước. Bực mình tôi nói với anh ta: "Anh vui lòng đừng chen lấn, phía sau tôi vẫn còn 2 người nữa." Khi đó anh ta mới thôi lấn lướt và trả lời gọn lỏn: "Biết rồi."
2. Tôi đi xem một hội chợ hàng Việt Nam chất lượng cao ở trung tâm thể dục thể thao Phú Thọ (Sài Gòn). Tôi phải chờ trong một hàng cũng khá dài để gửi xe (tôi đi xe máy). Bỗng có một anh cũng đẹp trai mặc đồ khá bảnh bao và đeo cravat hồng ở đâu phi ngang lên vỉa hè và lao lên ngay trước bánh xe của tôi. Lại bực mình nữa đúng không. Tôi nói với anh: "Cravat trông đẹp vậy mà sao lại chen lấn thế này?". Anh hơi cúi mặt, không nói gì. Tôi hơi lùi để anh chui lên trước.
3. Tôi ăn trưa ở một tiệm KFC, gần Windsor Plaza Hotel (Q5, Sài Gòn), vô tình ngồi chung bàn với hai mẹ con người Việt Nam. Nói chuyện một lúc thì khách đông, chị (người mẹ) kêu tôi quay lại nhìn ở quầy dịch vụ, chị nói: "Người nước ngoài người ta lịch sự, có ý thức ghê. Người ta xếp hàng dài chờ thế kia, còn người Việt mình thì chen đẩy nhau." Quả đúng như chị nói, những người nước ngoài đứng thành một hàng, không thằng như lính diễu binh, nhưng khá thẳng. Còn những người Việt Nam thì bu lại một cụm quay quầy dịch vụ. Đây là một khập khiễng vô cùng lớn. Nếu bạn so sánh người Việt Nam với người nước ngoài ở hai địa điểm khác nhau thì có thể đổ thừa hoàn cảnh nhưng ở cùng một nơi thế này thì đó là vấn đề ý thức. Rất tiếc tôi không đem theo máy chụp hình để ghi lại.
Phải xếp hàng là điều không ai muốn, nhưng nếu phải xếp hàng thì một người phải tuân theo, first-come, first-served mà. Sẵn sàng xếp hàng là một thói quen mà con người nhận thức được. Với cái cách trả lời cụt ngủn trong tình huống 1, tôi không nghĩ anh ta nhận thức được gì. Thường thì người ta hay nói "Ơ, xin lỗi, tôi vô ý quá.".
Việc ý thức và tập dần thói quen là hoàn toàn có thể làm được. Trong câu chuyện với người phụ nữ ở tình huống 3, chị nói vần đề ở đây là giáo dục. Điều này làm tôi nhớ đến một bài thơ hồi cấp một:
Đàn Kiến Nó Đi
Định Hải
“Một đàn kiến nhỏ
Chạy ngược chạy xuôi
Chẳng ra hàng dọc,
Chẳng thành hàng đôi
Chúng em vào lớp,
Sóng bước hai hàng,
Chẳng như kiến nọ,
Rối tinh cả đàn".
Chúng ta được dạy những thứ như thế này ngay từ thuở nhỏ nhưng lớn lên thì đều trả thầy cô rồi. Trong số những lý do mà chúng ta trở thành bầy kiến, có phần lý do liên quan đến kinh tế. Tôi nghĩ là chúng ta từ sống thời bao cấp. Sự thiếu thốn về hàng hoá, dịch vụ làm cho con người phải tranh nhau giành miếng ăn. Cái này ảnh hưởng cả xã hội, chúng ta xuề xòa và bỏ qua mọi chuyện và lâu dần người ta trở nên quen với những thứ như vậy. Cha mẹ không dạy con cái bởi bản thân họ cũng chen nhau, mệnh ai người ấy lấy. Ở phần này tôi thấy, ở Hà Nội hay miền Bắc thấy rất rõ. Người ta có thể chửi cha chửi mẹ, văng tục bất cứ lúc nào chỉ vì hai chiếc xe va quệt nhau. Tôi đi xe taxi dịch vụ vào loại tốt nhât Việt Nam mà tài xế chửi thề rất khó coi chỉ vì một người qua đường làm anh ta chậm mấy giây. Ở Sài Gòn, ít thấy như vậy, phần lớn họ chỉ nói vài câu trách móc, nhắc nhở rồi tất cả cùng đi.
Cũng về chuyện ý thức, chắc các bạn cũng chẳng xa lạ gì chuyện các bạn trẻ Hà Nội bẻ hoa lễ hội anh đào. Trong một bản tin thời sự gần đây, biên tập viên VTV nói hy vọng ý thức sẽ được cải thiện.
Những điều đáng mừng
Ở Sài Gòn, nhiều doanh nghiệp dịch vụ với khách hàng nhiều thường bấm số thứ tự, làm barrier hình zigzag. Tôi nghĩ rằng nếu làm như vậy sẽ tập thói quen phải xếp hàng theo thứ tự. Tôi đi nhiều siêu thị ở Sài Gòn, rất nhiều nơi (không dám khẳng định tất cả vì tôi không thể đi hết các siêu thị được) người ta không chấp nhận chen lấn để tính tiền. Và thực tế tôi cũng ít thấy chuyện chen lấn tính tiền ở siêu thị. Ở rạp chiếu phim như Megastar, người ta cũng căng dây zigzag và chẳng thấy chen lấn.
Bạn nghĩ sao nếu luật pháp quy định những chỗ công cộng như quầy vé ở nhà ga, bến xe bus, nhà hát, rạp cine, bệnh viện, sở thuế hay phòng công chứng phải có dây xích, barrier chăng, giống như việc đội nón bảo hiểm là bắt buộc?
Tôi hy vọng là một ngày nào đó, cà những nơi không có rào chắn người ta cũng ý thức được việc xếp hàng. Đó cũng là nét văn minh đô thị.
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)